Ga naar de inhoud
collectieve cultuurshock Corona

De collectieve cultuurshock die Corona heet

Teleurstelling overheerst. De zucht van Rutte is veelbetekenend. Hij staat symbool voor de worsteling van Nederland: duivelse dilemma’s en het verlangen naar een normaal leven. Maar wat is nog normaal? Volgens Jitske Kramer bevinden we ons in een collectieve cultuurshock door het coronavirus. Niet ver weg, maar dicht bij huis. Onze samenleving trilt op haar grondvesten. We moeten ons aanpassen en dat veroorzaakt stress. We vierden Koningsdag en Bevrijdingsdag thuis. De horeca blijft voorlopig dicht en de zomervakantie valt in het water. Wat staat ons nog te wachten?

Teleurstelling 

In de aanloop naar de persconferentie op 21 april wisten we al dat er teleurstelling zou zijn. Nederland zag een zorgelijke premier. Hij wikt en weegt tussen de vrijheid van de een en gezondheid van de ander. Rutte had weinig weg te geven. De basisscholen en de kinderopvang gaan vanaf 11 mei weer gedeeltelijk open. Kinderen mogen voorzichtig aan sporten, als ze de anderhalve meter in acht kunnen nemen. Tot 1 september geen evenementen. Met plaatsvervangende schaamte luisterden we naar de vraag van journalist Albert Bos: “Meneer Rutte, al weken zegt u dat Nederland zich voorbeeldig gedraagt en wat krijgen mensen ervoor terug? Nog eens drie weken verlenging. Hoe rijmt u dat met elkaar?” Rutte reageerde rustig, de sociale media ontploften.

de zucht van Rutte
Bron: NOS.nl

Zelfbeheersing 

Inmiddels zijn meer dan 4000 overledenen te betreuren en ruim 10.000 mensen in een ziekenhuis opgenomen. We did flatten the curve, maar voorzichtigheid is geboden. Dat is beter dan spijt achteraf. Tijdens de Dodenherdenking daarom dit jaar geen volle Dam, maar indrukwekkende ingetogenheid en de toespraak van Willem-Alexander. Hij legt verband tussen de oorlogstijd en de huidige tijd, waarin we ook een deel van onze vrijheid moeten opgeven.

Als we te snel normaliseren, zijn de risico’s niet te overzien, aldus onze premier. Hoe langer de coronacrisis duurt, hoe meer zelfbeheersing van de gemiddelde Nederlander wordt gevraagd. Het valt zwaar, getuigen de drukke winkelstraten in Tilburg. Burgemeester Weterings roept op alleen noodzakelijke boodschappen in het centrum te doen. De eerste protesten worden zichtbaar.

drukte in centrum Tilburg
bron: Brabants Dagblad

Nederland feest thuis

Op Koningsdag doen we ons uiterste best er iets van te maken. De vlag gaat uit en we luisteren op de bank naar de boodschap van de Koning. Hij drukt ons op het hart de coronamaatregelen vol te houden en hoopt dat het de allerlaatste Koningsdag thuis is. De rest van zijn verjaardag brengt de koninklijke familie al videobellend door. Wij komen niet veel verder dan het feestje op onze bank. Eric’s voet doet zeer. Hij is al een paar dagen rood en gezwollen. Al zouden we willen: dit jaar gaan we niet naar het parkfestival en niet naar de Gouden Leeuw. En de oranje tompoezen waren ook al op.

koningsdag 2020
Bron: Patrick van Katwijk

Collectieve cultuurshock Corona

Jitske Kramer maakt een interessante vergelijking met een collectieve cultuurshock. De meeste mensen krijgen een cultuurshock als ze langere tijd in aanraking komen met een cultuur, die veel verschilt van hun eigen cultuur. De eigen normen, waarden en gedragingen zijn ineens minder vanzelfsprekend. Dat veroorzaakt gevoelens van stress, verwarring, onbehagen, eenzaamheid en angst. Zonder op reis te zijn gegaan, werden onze routines door het coronavirus in de war geschopt. We zoeken met z’n allen naar een nieuw normaal. Oude culturele regels gelden niet meer en we moeten invulling geven aan de anderhalvemeter-samenleving. We leven in een onzekere situatie. We ondergaan een collectieve cultuurshock die Corona heet. Wat staat ons te wachten?

Vier fasen:

Aanloop

In een webinar vertelt Jitske dat een cultuurshock vier fases kent die achtereenvolgens doorlopen worden. Het is een hele geruststelling dat de labiliteit die ik zo nu en dan voel, geheel verklaarbaar is! In de aanloopfase hadden we nog geen idee wat ons te wachten stond. Sommigen namen het serieus en sloegen voor de zekerheid voorraden in. Anderen lachten er om. Voor de een veranderde er niet zoveel, voor de ander veranderde het dagelijks leven van de een op de andere dag. Het tempo en de intensiteit waarmee je door de fases gaat is voor iedereen blijkbaar anders. In deze eerste fase kun je erg twijfelen of je niet te overdreven of juist te laks reageert op de verandering.

Honeymoon

Daarna volgt de zogenoemde honeymoonfase. Je ziet de nieuwe situatie door een roze bril. De coronacrisis heeft immers ook positieve kanten: niet meer in de file, online spelletjes doen met vrienden, tijd om in de tuin te zitten, iets kunnen betekenen voor anderen, een explosie van creativiteit. In deze fase van de cultuurshock voel je geluk en positiviteit. Het is fijn om er in te blijven hangen en je ogen te sluiten voor de boze buitenwereld.

collectieve cultuurshock corona
Bron: managementimpact.nl

Verandering

In de veranderfase besef je dat de nieuwe situatie nog maanden zal duren. Negatieve gevoelens en frustraties nemen vaker bezit van je. Het nieuwe is er vanaf. Je mist je oude leven, ziet de ellende op tv en krijgt het in je rug van het werken aan de keukentafel. Je bent moe en voelt heimwee. Dit is de eerste cultuurshock. Je past je aan. Krabbelt op. Zoekt een nieuw ritme. Het gaat eigenlijk wel weer. Na een tijdje gaan je emoties weer schommelen. De offers beginnen zeer te doen en je wilt mensen zien. Stik maar! Ik ga winkelen! Je uithoudingsvermogen wordt op de proef gesteld en steeds vaker denk je aan wat je belangrijk vindt in het leven. Je voelt verdriet, eenzaamheid en onmacht als je nadenkt over de ellende in de wereld.

De tweede cultuurshock raakt je in je ziel. Het is een mentale cultuurshock. Je denkt na over jouw diepere waarden en overtuigingen in het leven. Je beschouwt de samenleving en hebt daar een mening over. Welke waarde hecht ik aan eten, onderwijs, zorg, reizen, werk, vrienden, kinderen? Je evalueert je oude leven. Wat ga ik anders doen? Hier vindt de cultuurverandering plaats. Als je door deze mentale cultuurshock heen bent, voel je je comfortabel in de anderhalvemeter-samenleving. Je hebt je mentaal en fysiek aangepast aan de nieuwe situatie.

Terugkeer

Misschien komt ooit het moment dat we de anderhalvemeter-wereld achter ons laten. Het moment dat alles weer normaal wordt. Dat we in dampende kroegen de polonaise lopen, hutjemutje op het strand liggen en zonder ongemak langs elkaar schuifelen in de Kruidvat. Halleluja! Dan zitten we in de terugkeerfase. We denken dat we teruggaan naar ons oude leven, maar merken hoeveel we zijn veranderd. Ons oude leven blijkt tegen te vallen. We willen niet meer rennen, springen en vliegen. Geen kantoortuin, sociale druk of hoge hakken. Opnieuw komen we massaal terecht in een mix van twijfels, verwarring, geluk, opluchting en frustratie. We rollen door de terugkeershock. Er is werk aan de winkel: weer zijn er gesprekken met jezelf en anderen nodig om tot een nieuwe balans te komen.

Een lange weg

We hebben nog een lange weg te gaan. Zoveel is mij wel duidelijk. Vandaag brachten wij ook Bevrijdingsdag 2020 thuis door. De vlag hangt uit. Wij zijn thuis. Volgens mij zit ik pas aan de vooravond van de tweede cultuurshock: stik maar, ik ga toch bij mijn ouders op bezoek! De evaluatie van mijn oude leven komt nog maar mondjesmaat op gang. Het ongeduld wordt langzaam groter. Wat staat ons nog te wachten? Morgen horen we van Rutte wat de veranderstrategie gaat zijn. Nederland heeft behoefte aan perspectief. Ik heb behoefte aan een oplossing voor de dikke voet van Eric. Ik ben namelijk een slechte mantelzorger. Het zou fijn zijn als hij weer zelf boterhammen kan smeren en koffie zetten. Het valt misschien onder de categorie klein leed, maar het is wel mijn leed.

Meer lezen over onze reis door Coronaland?

Tags:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.