9-daagse treinreis langs de zijderoute door Oezbekistan

(REISVERHAAL) Hij blokkeert de doorgang en biedt Eric een muntje aan: ‘From Kazachstan,’ zegt hij met een brede glimlach. ‘For free.’ Op de markt in Tasjkent krijgen we de geluksmuntjes gewoon aangeboden, we hoeven er niet eens naar te zoeken. ‘A lucky coin!’ roep ik enthousiast, waarop de notenverkoper weet dat hij goed zit. Hij heeft er ook nog een voor mij in zijn broekzak. Met mijn linkerhand op mijn hart en een kleine buiging neem ik hem aan, onze rondreis is weer gezegend. Vol vertrouwen en een plastic zakje vol noten starten wij onze negendaagse treinreis langs de zijderoute door Oezbekistan, waarna we via Kirgizië naar Tadzjikistan zullen gaan om de ruige Pamir Highway te rijden.  

Tasjkent (1 nacht)

Het is juli, midden in de zomer. Het is heet. Gruwelijk heet. Hopelijk gaan we er een beetje aan wennen, 45 graden is eigenlijk niet te doen. Uit de kraan in het hotel komt warm water, je moet het lang laten lopen om een verkoelende straal te krijgen. Ieder weldenkend mens gaat in het voor- of najaar naar Oezbekistan, maar wij wilden het met de Pamir Highway combineren en daar moet je juist in deze periode zijn. Daarom dus. Dom dus. Maar we mogen niet klagen van onszelf, want er zijn hier ook stratenmakers en bouwvakkers aan het werk in de verzengende hitte. Wij zijn louter toeristen op vakantie.   

Gisterenavond om 1.30 uur kwamen we aan op de luchthaven van Tasjkent waar we meteen in onze eerste levensbehoeften konden voorzien: een simkaart. Buiten stond een taxichauffeur op ons te wachten, die ons naar het Royal Art Hotel bracht. Dat vonden we wel makkelijk bij zo’n late aankomst. Vandaag verplaatsen we ons met Yandex Go door de stad (de Russische tegenhanger van Uber), een uitkomst voor iedere toerist. Aan het eind van onze rondreis zullen we ook de metro en de metrostations gaan bekijken, want die moeten ontzettend mooi zijn.

Chorsu market

Nu nog niet, we doen het rustig aan en laten ons rijden, eerst acclimatiseren. We gaan naar de Chorsu market, waar alles te koop is waar je aan denkt bij een markt. In de centrale koepelhal gaan we naar de eerste verdieping waar we noten kopen voor onderweg en zicht hebben op de grote markthal waar stukken paardenvlees worden gesneden en botten gehakt. We stiefelen langs kraampjes met groenten, allerhande kruiden, zoetigheden, kleding, gereedschap en ga zo maar door.

Kathedraal

Helaas is de het Khast Imam-complex in renovatie, waarom we ons af laten zetten bij de lichtblauwe ‘Kathedraal van de Ontslapenis van de Moeder Gods’. Onze taxichauffeur kent Amsterdam én Robin van Persie. Iedere man in Oezbekistan lijkt van voetbal te houden. Hij weet dat PSV kampioen is geworden en Ajax op nummer 2 is geëindigd. Om zijn gastvrijheid nog een tandje bij te zetten zoekt hij speciaal voor ons een muziekje van Jan Smits op, maar na een nummer lijkt hij dat zelf ook genoeg te vinden.   

Eric moet zijn broekspijpen aantrekken en ik dien mijn hoofddoek om te slaan, anders mogen we niet binnen. In de Russisch Orthodoxe kathedraal verwonderen wij ons over de pracht en praal. Blinkend goud, kleurrijke mozaïeken en eeuwenoude iconen. We mogen niet fotograferen, wat ontzettend jammer is.

Nachttrein

Voordat wij op de nachttrein naar Khiva stappen eten we onze buikjes rond bij Forn Lebnen, een Libanees restaurant. De salades en kofta smaken uitstekend. We vragen twee plaatbroden mee, zodat we die in de trein als ontbijt kunnen nuttigen. Met de vier hardgekookte eitjes die we vanmorgen bij het ontbijt hebben gestolen en onze notenvoorraad, komen wij de treinreis van 13,5 uur wel door. Nog een extra fles water op het station en we zijn klaar voor vertrek.

We slapen in een privé coupe met twee bedden en airco. Heel makkelijk zelf geboekt via de app van UZ Railways. Dit was de meest luxe optie en we ontdekken direct bij binnenkomst in de metalen oven dat airco pure noodzaak is. De trein is heet! En leuk! We slapen voor geen meter, maar we vinden het super. We schudden ons een weg door Oezbekistan en bij het ochtendgloren zien we dat we door een oneindige zandbak trekken. Dit is het beeld dat je voor je ziet als je aan Oezbekistan en de zijderoute denkt, alleen de karavaan kamelen en de zandstorm ontbreken. Met een kannetje thee en een eitje heten we een nieuwe dag welkom.

Khiva (2 nachten)

Verstopt in het westen van Oezbekistan, aan de rand van de Karakumwoestijn, ligt de ommuurde oasestad Khiva. In het historische hart (ook wel Itchan Kala genoemd) lijkt de tijd stil te staan en wij dwalen door het serene decor van het sprookje Duizend-en-een-nacht. Zandkleurige minaretten, smalle steegjes, lemen daken, eeuwenoude houten deuren en turquoise mozaïektegeltjes die fonkelen in de zon. Auto’s zijn niet welkom, alleen stilte, stof en schoonheid.

In het begin van de avond valt een gouden gloed over de stad en poseren monumentale gebouwen gewillig voor onze camera’s. Vanaf de brede stadswallen hebben we uitzicht over het centrum en kijken naar de zacht oranje zonsondergang. Als de nacht valt gaan de lichtjes aan en dat maakt het sprookjesgevoel compleet. Op het dakterras van Terrassa Cafe & Restaurant prijzen we ons gelukkig.

Tip: de beste restaurants in Khiva vinden wij Sultan (beste eten) en Terrassa Cafe & Restaurant (beste locatie).  

Itchan kala

We passen ons dagritme aan. Na het ontbijt wandelen we naar de oostelijke poort, het is maar een klein stukje vanuit de authentieke Povlon-Qori madrassa (voormalige koranschool) waar wij verblijven. Een tweedaags ticket (€ 16,75 pp.) geeft toegang tot een vijftiental bezienswaardigheden in het oude centrum. Na een eerste verkenning van de stad trekken we ons in de middag terug op onze kamer om aan de slopende warmte te ontkomen. Overdag is het rustig in de straatjes en bij de marktkramen.

Tegen de avond komt de historische binnenstad tot leven. Terwijl toeristen langs alle bezienswaardigheden slenteren, voetballen lokale kinderen met elkaar op het centrale plein. In de Juma moskee wachten 213 houten pilaren met houtsnijwerk. Elke paal heeft zijn eigen verhaal. De half afgebouwde Kalta minor minaret en het Tosh-Hovoli Paleis maken ontegenzeggelijk indruk op iedere toerist. Vanzelfsprekend bezoeken we het zijdemuseum om te leren hoe zijde wordt gewonnen en gesponnen, we reizen immers langs de zijderoute. Betoverd verlaten we Khiva om onze weg te vervolgen naar Bukhara.

Overnachting Khiva: Povlon-Qori madrassa (2 nachten)

Bukhara (3 nachten)

‘How much?’, vraag ik de verkoper in de trein en ik wijs naar zijn handwaaiers. “Twentythousand”, antwoordt hij en opent een zwart exemplaar met licht roze bloemen en gouden vlinders. Ik gun hem zijn winst en sla het onderhandelen over. Deze waaier is de mijne. Eric gaat voor een blikje koud bier dat voor zijn neus wordt gehouden. We zijn beide oververhit, alleen de oplossing is anders. Zweet loopt langs onze slapen en over onze ruggenwervels. Nat ondergoed. De airco in de vierpersoons slaapcoupé is kapot.   

We laten alle andere koopwaar aan ons voorbij gaan, voor ons geen samsa (bladerdeeghapjes) of shaslicks (vleesspiesen). We verroeren ons zo min mogelijk en proberen het toilet te mijden, hoewel dat niet helemaal mogelijk is als je liters water drinkt. Na zes uur reizen arriveren we laat in de avond op het treinstation. We glippen door de dichte haag taxichauffeurs en roepen met Yandex Go een rit op. Het is nog een half uur naar het Duston Boutique Hotel. De reguliere chauffeurs zijn vast niet gelukkig met de concurrentie van Yandex waar steeds meer toeristen gebruik van maken. Het prijsverschil is echter aanzienlijk, we betalen nu 2 euro in plaats van de toeristenprijs die rond de 10 tot 15 euro ligt.

Ark van Bukhara en Lyabi-Hauz plein

Bukhara is een van de bekendste historische steden van Oezbekistan, met zorgvuldig bewaarde en gerenoveerde islamitische architectuur. Het is hier drukker en levendiger dan Khiva, maar de sfeer blijft relaxed. Dit is de tweede stop tijdens onze treinreis langs de zijderoute door Oezbekistan. Ook in dit oude centrum is alles op loopafstand, wat het ideaal maakt voor een paar dagen sightseeing. We beginnen met de Ark van Bukhara: het fort met brede wallen dat ooit het paleis van de emirs was van waaruit men eeuwenlang regeerde.

Daarna strijken we op het Lyabi-Hauz plein neer voor een lunch onder de bomen aan de centrale vijver met fontein. Zwanen drijven loom op het vieze groene water. Het is nu nog stilletjes, maar vanavond flaneren toeristen en locals op deze populaire ontmoetingsplek in de stad. Een jongetje van een jaar of acht probeert Eric een souvenir te verkopen. “What’s your name?”, vraagt hij. “Eric.” “Urk,” herhaalt hij. “No, Eric.” “Urk,” probeert hij nog een keer. Terwijl we verderlopen moeten we lachen en beseffen dat we zijn naam ook niet meer weten.

Tip: Bij Magic Coffee, aan het rand van het Lyabi-Hauz plein kun je tussen de oosterse tapijten heerlijke koffie drinken.

Po-i-Kalyan

Als de schaduwen lang worden en de stenen goud kleuren bezoeken we het Po-i-Kalyan-complex, waar twee madrassa’s statig tegenover elkaar staan: de Mir-i-Arab en de Ulugbek. We fotograferen het tegelwerk, de details en de hoge poorten met zware sloten. We staren naar de plafonds en proberen alles zo goed mogelijk in ons op te nemen, maar dat is bijna onbegonnen werk. Er is zoveel te zien!

Tip: Zoek je goede restaurants?  Wij kunnen Zolotaya en Zaytoon van harte aanbevelen. 

Chor Minor en centrale bazaar

De volgende ochtend gaan we naar Chor Minor, letterlijk vertaald ‘vier minaretten’. Het kleine gebouwtje lijkt op een mini-moskee, maar diende oorspronkelijk als toegangspoort tot een grote madrassa die inmiddels is verdwenen. Nu is het een trekpleister voor toeristen, vanzelfsprekend met een souvenirwinkeltje onder de vier torens. Winkeltjes vind je werkelijk overal. Als je van bazaars en souvenirs houdt ben je in Oezbekistan in het beloofde land.

We laten ons afzetten bij de Centrale Bazaar aan de andere kant van het centrum. Morgen stappen we weer in de trein en dan is het lekker om verse noten van de markt mee te nemen. De pistache en macadamia’s in schil zijn onze favorieten. Deze laatste zijn ingezaagd en we krijgen een plat metalen pinnetje mee om ze zelf open te kunnen breken. Dit voorkomt in ieder geval dat deze heerlijkheden zonder aandacht worden verorberd!

Hammam Shahristan

Terwijl Urk zich terugtrekt op onze slaapkamer ga ik in de middag naar de Shahriston Hammam. Ik kan Oezbekistan natuurlijk niet verlaten zonder een bezoek aan een authentieke hammam (€ 30,-). De masseur vertelt dat hij de derde generatie in zijn familie is.

Ik mag mij omkleden, waarna ik gewikkeld in een groen laken 10 minuten op moet warmen. De ruimte is warm en vochtig. Het grote marmeren blok waar ik op lig idem dito. Ik probeer mij zo goed mogelijk te ontspannen, hoewel dat moeite kost. Het laken gaat aan de kant en de behandeling start met een scrubhandschoen en wordt gevolgd door een stevige lichaamsmassage.

Mijn tenen, vingers en wervels worden gekraakt en mijn armen en benen worden in allerlei onmogelijke posities bewogen. Ik vind het eerlijk gezegd toch wat ongemakkelijk, zo naakt aan de andere kant van de wereld, met een man gehuld in een handdoekje die mij overal aanraakt. Wat mij betreft komt hij ook echt te dicht bij. Ik ben dan ook enigszins opgelucht als de laatste teiltjes water over mijn hoofd worden gestort om alle gember-honingdressing van mijn huid af te spoelen.  

Overnachting Bukhara: Duston Boutique Hotel XIX century rooms (3 nachten)

Samarkand (2 nachten)

Voordat we naar Samarkand kunnen vertrekken moeten we in het hotel ons verplichte registratiebewijs nog krijgen. De receptionist heeft echter een berichtje opgehangen dat hij tot 13.30 uur naar de moskee is, terwijl wij op dat tijdstip willen vertrekken. Van dat soort dingen word ik nerveus. We wachten zeker 20 minuten wachten totdat hij terug is. Een half uur later dan gepland, maar nog steeds op tijd, vertrekken we naar de het treinstation om in de ‘biznes-klass’ van de vliegensvlugge Afrosyob trein te stappen. Binnen twee uur staan we op de derde stop van onze treinreis langs de zijderoute door Oezbekistan.

Registan

Samarkand is het laatste juweel dat wij bezoeken in dit bijzondere land, het is de stad van blauw mozaïek en gouden koepels. Hoe verder we reizen hoe mooier de steden lijken te worden! We verblijven op een steenworp afstand van het fameuze Registanplein, waar drie madrassas met hun imposante portalen en kleurrijk tegelwerk toeristen betoveren.

Samarkand is geen openluchtmuseum zoals Khiva, maar een levendige stad waar eeuwenoude schoonheid samenkomt met moderne energie. In het park rond het Registanplein is het druk in de avond. Honderden jonge gezinnen komen wandelen, naar het straatcircus kijken en om 21.00 uur van de lichtshow genieten. Het valt ons op dat er zoveel jonge kinderen zijn en Google vertelt ons uit dat de gemiddelde leeftijd 29 jaar is in Oezbekistan. De jeugd heeft hier de toekomst.

Eén van die kleintjes heeft het op Urks halve flesje cola gemunt, hij wijst ernaar en vervolgens prikt hij in zijn eigen buik. Vervolgens zuigt hij op zijn duim terwijl hij zijn hoofd achterover buigt en zijn pink sierlijk in de lucht steekt. “De groeten,” is onze eerste reactie, maar hij houdt vol en laat zich niet wegsturen door onze schuddende hoofden. We moeten er eigenlijk wel om lachen. Hij is vasthoudend en blijft vrolijk wijzen naar het flesje en naar zichzelf. Als hij het uiteindelijk krijgt van Eric bedankt hij met een “Hoppa!” en loopt zelfvoldaan verder.

Tips: Lekker eten doe je in Samarkand bij Platan, of op het dakterras van het Emirhan restaurant (met uitzicht op de achterkant van het Registanplein).

Shah-i-Zinda

De meest bijzondere plek in Oezbekistan vind ik toch wel de necropolis Shah-i-Zinda. Het betekent “De Levende Koning”. Het is geen gewone begraafplaats, maar een heilige stad in miniatuur, gelegen tegen een heuvelwand. Een smalle steeg wordt geflankeerd door een reeks eeuwenoude mausolea, elk met hun eigen houten portalen, patronen, kleuren en versieringen. Men zegt dat het de laatste rustplaats is van Qusam ibn Abbas, een neef van de profeet Mohammed. Zijn graf vormt het heiligste punt van het complex. 

Aan het eind van het complex is een vierkante ruimte waar geen foto’s gemaakt mogen worden. Langs de wanden staan bankjes en er zit een imam die het gebed voorgaat. Ik maak dankbaar gebruik van deze mogelijkheid en neem plaats. Ik versta en begrijp hem niet, maar kan zijn melodieuze woorden wel voelen. Het raakt en maakt indruk op mij. Deze plek is niet alleen een architectonisch wonder, het is ook een plek van spiritualiteit en bezinning. Ik pak een klein moment van rust tussen al het culturele geweld in Samarkand en Eric is ineens verdwenen.    

Overnachting Samarkand: Hanifa Boutique hotel (2 nachten)

Prachtige treinreis langs de zijderoute door Oezbekistan

In Samarkand bezoeken we het Gur-e-Amir mausoleum en de Bibi-Khanym-moskee, ooit een van de grootste ter wereld. Vlak daarnaast ligt de Siyob bazaar, waar we nog een voorraad noten scoren voor de nachttrein naar Andijan. Daar hebben we heel veel zin in! Eerlijk gezegd zijn we na alle culturele hoogtepunten in Oezbekistan toe aan natuur. We gaan de grens over naar Kirgizië om in Osh onze auto op te halen waarmee we in Tadzjikistan de Pamir Highway gaan rijden. Let the adventure begin!