Met gemak tel je 10 hoogtepunten op Sulawesi. Als je op zoek bent naar authentieke, Indonesische cultuur en ongerepte natuur, ben je op dit eiland aan het goede adres. Het is lang niet zo druk bezocht als Bali, dit eiland is “off the beaten track”. Enige reiservaring en de bereidheid om luxe achter je te laten is aan te bevelen. De dodencultuur van de Toraja is voor velen het belangrijkste hoogtepunt, hoewel voor duikers het noordelijke deel van het eiland Walhalla is. Je moet op Sulawesi wel tegen gruwelijkheden kunnen, want met dieren wordt anders omgesprongen dan wij prettig vinden. De dierenmarkt van Tomohon is het meest macabere voorbeeld en staat sinds COVID in een nieuw daglicht. Als je toe bent aan een bijzondere rondreis, zal je op Sulawesi zeker aan je trekken komen. Deze 10 hoogtepunten wil je vast niet missen.
#1. De hoofdstad Makassar
De kans is groot dat je reis op Sulawesi start op de luchthaven van Makassar. Makassar is de hoofdstad van het eiland. Het is er druk, rumoerig en klam. In de hoofdstad van het eiland bezoek je natuurlijk Fort Rotterdam, het oude VOC-fort. De Pasar Ikan (vismarkt) is zo’n beetje de goorste plek op aarde. Toch wil je hem waarschijnlijk zien. Ga dan niet (net als ik) op slippers: dat spettert! In de oude haven Poartere zie je hoe traditionele zeilschepen worden gelost. Zoiets blijft mooi om te zien.
Bij Fort Rotterdam ontdekten wij trouwens meteen dat blanke toeristen nog steeds een interessante rariteit zijn op Sulawesi. Er werd naar ons geroepen en gewezen. Niet alleen door kinderen, ook volwassenen staarden ons aan of vroegen regelmatig om een selfie.
In Makkasar lieten wij ons rondfietsen met een riksja. De fietser was zo ontzettend opdringerig, we konden hem niet negeren. Hij bleef ons gewoonweg volgen. Omdat hij ook zijn boterham moet verdienen zijn we ingestapt. Aan het eind van de rit was hij ineens doodmoe en vroeg hij het drievoudige. Daar zijn wij niet in meegegaan, ondanks het kabaal dat hij maakte. Toeristen oplichten hoort er een beetje bij, maar niet te veel natuurlijk.
#2. Boeginese Boten bij Bira
Het kustdorp Bira staat bekend om de Boeginese boten die hier van ousher worden gebouwd, onder de palmbomen op het strand. Geen scheepswerf, maar hoge, houten stellages, waar de botenbouwers behendig overheen klimmen. Met hoogtevrees ben je ongeschikt voor deze job.
Het strand rond de boten ligt bezaaid met plastic. Net als op heel veel plaatsen in Indonesië, ligt ook hier gruwelijk veel plastic afval. Verderop is het strand prachtig. Daar staan resorts en hotels waar toeristen hun vrije tijd besteden. Tegenstellingen zijn aan de orde van de dag als je op reis bent op Sulawesi.
#3. Snorkelen rond Palau Liukanglu
Voor de kust van Bira liggen verschillende koraaleilandjes, zoals Palau Liukanglu. Het is leuk om een snorkeltrip in dit gebied te maken. Voor de kust van Liukanglu ligt een natuurlijk bassin waar zeeschildpadden leven. Super gaaf om mee te zwemmen, zeker als je dit nog nooit hebt gedaan. Voor een lunch met vers gegrilde vis, meer je aan op het eiland. Geniet van een verkoelend drankje en hang wat in de hangmatten onder de bomen. Heerlijk! Het is leuk om een wandelingetje door het door het dorpje met traditionele Boeginese huizen te maken. Aanspraak door kinderen, die hun Engels willen oefenen en met je op de foto willen, is gegarandeerd.
#4. Drijvende huizen op het Tempemeer
Op het Tempemeer leven bewoners in drijvende huizen. Aan het eind van de middag is het mooi om met een lopi pakkaja (lange prauw) een boottocht te maken op het meer. Het is mogelijk om aan te leggen bij een huis, waar toeristen worden ontvangen met gebakken banaan en thee. De zonsondergang op het meer is prachtig.
In de omgeving van Sengkang kun je ook een bezoek brengen aan een zijdeweverij. Hier worden traditionele zijden sarongs met de hand gemaakt. Als je hier koopt, gaat de opbrengst rechtstreeks naar de mensen zelf.
#5. De Tana Toraja regio
Het absolute hoogtepunt van een bezoek aan Sulawesi is het bijwonen van een begrafenis van de Toraja. In juli en augustus vinden de meeste begrafenissen plaats. Toeristen zijn meer dan welkom en het is makkelijk te regelen. Ik vertel je er alles over in mijn blog over een begrafenis in Tana Toraja bezoeken. De Toraja hebben een prachtige cultuur, waarin de dood en het hiernamaals een centrale rol spelen. De ceremonies gaan wel gepaard met brute dierenoffers, daar moet je je bewust van zijn.
De rijke dodencultuur van de Toraja maakt de regio enorm boeiend om te bezoeken. Vanuit de uitvalsbasis Rantepao kun je verschillende dorpen bezoeken. In Lemo zien je de tau-tau poppen. Deze houten poppen symboliseren de overleden familieleden en waken over de rotsgraven. Ze lijken op de overledenen en dragen dezelfde kleding.
In Kambira staan babybomen, waarin overleden baby’s, nog zonder tandjes, worden begraven. De Toraja geloven dat baby’s binnen een uur in de boom moeten worden bijgezet. Naar verloop van tijd groeit de boom om het lijkje heen. De gedachte hierachter is dat de boom de ziel van kinderen beschermt tegen kwade geesten. Tegenwoordig komt kindersterfte niet veel meer voor. Daarom hoort deze traditie tot het verleden. In Londa vind je rotsgraven waarin kisten hangen, vol met skeletten. Als mensen rijk zijn kunnen ze hier begraven worden.
Tot slot kan je bijvoorbeeld Kete Kesu bezoeken, een traditioneel dorp met Tongkonan huizen in de vorm van een schip of een buffelhoorn. Helemaal afgewerkt met houtsnijwerk en aan de voor- en achterkant een buffelkop. Het aantal buffelhoorns bij de ingang geeft de status van de familie aan.
#6. Trekking langs sawa’s
Vanuit Rantepao kun je een trekking langs de sawa’s (rijstvelden) in Torajaland maken. Onderweg loop je langs rijstterrassen en door traditionele dorpjes, waar kleine kinderen en oma’s naar je roepen: “Bonbon, candy, candy”. Je loopt langs plantages, rijstvelden en traditionele dorpen met Tongkonan huizen. Pas op voor blaffende honden en waterbuffels. Buffels grazen op terrassen die al zijn geoogst, maar versperren soms ook jouw wandelpad. Van dichtbij zijn ze best groot!
Onderweg kun je in een traditioneel Tongkonan huis slapen. Wij sliepen in het dorp Kepe bij mama Yos. Ze deed ontzettend haar best voor ons, maar het onderkomen was zeer eenvoudig. Zo’n tweedaagse trekking is absoluut een mooie manier om het traditionele leven op Sulawesi van dichtbij te beleven.
#7. Vissen aan het Posomeer
Als je van het zuiden naar het noorden van Sulawesi reist, is het Posomeer een logische tussenstop. Aan de noordelijke kant van het meer, bij het dorp Tentena, liggen de Tandobone waterbungalows. Wij hebben ontzettend van deze plek genoten. Het Posomeer is omgeven door zandstranden en tropische regenwouden. Eric ving (kleine) visjes en ik heb lekker in het meer gezwommen. De Nederlandse eigenaresse doet er alles aan om je verblijf prettig te maken.
#8. De macabere dierenmarkt van Tomohon
De grootste belevenis rond Manado is de dierenmarkt van Tomohon. Bereid je voor op gruwelijkheden, want je wordt er misselijk van. Als je een groot dierenliefhebber bent, sla de markt dan zeker over. Dat Indonesiërs hond eten, weet je misschien al. Maar ze worden ook levend verbrand en dat is moeilijk te bevatten. Op de markt worden zwartgeblakerde honden aangeboden. Vleermuizen, of -vleugels, ratten op stokjes, of pythons, behoren ook tot de mogelijkheid. Varkenskoppen kijken je een beetje flauwtjes lachend aan. Overal ligt bloed, ranzige brokken vlees en hoopjes ingewanden. Sinds de uitbraak van COVID kijken we definitief anders naar dit soort markten. Ze zijn niet meer onschuldig. Ik weet niet of ik er met de kennis van nu ooit nog naar toe zou gaan.
In China zijn dierenmarkten verboden, maar in zoverre ik heb begrepen is de markt van Tomohon nog niet gesloten. Het is in 2020 zelfs de grootste dierenmarkt van Azië geworden. De vraag is of het sluiten van dit soort markten een oplossing voor de verspreiding van virussen is. Voor veel mensen vormt het kopen en verkopen van vlees de basis van hun bestaan. Dit blijven ze doen, met of zonder officiële markthal. Goede voorlichting over hygiëne en risico’s zijn in daarom in mijn ogen van levensbelang. Veel mensen beseffen zich niet wat er mis is met dergelijke markten. De overheid zou hier een stevige rol in moeten pakken.
#9. Tangkoko national park
Het Tangkoko National Park is een beschermd regenwoud met een grote diversiteit aan flora en fauna in een bergachtig gebied. Tijdens de avondwandeling zie je met een beetje geluk de familie spookdier. Dit zijn de kleinste aapjes ter wereld. Het zijn wollige, schattige beestjes, met enorme ogen.
Overdag zie je makaken, luiaards en neushoornvogels. Wat ons betreft blijft dieren spotten een favoriete bezigheid en wat zijn die neushoornvogels prachtig!
#10. Duiken rond Bunaken
Sulawesi is een waar duikparadijs. Wij doken eerst bij Tanjung Karang en sliepen in het Prince John Dive Resort. Daarna gingen we vanuit Manado met de boot naar Bunaken om onze rondreis af te sluiten in het heerlijke Bunaken Village resort.
Het zeereservaat Bunaken wordt al sinds 1982 beschermd en behoort tot de mooiste koraaltuinen ter wereld. De onderwaterwereld zal je doen verwonderen. Dit is echt het neusje van de zalm! Door het ontbreken van massatoerisme en grootschalige hotels zijn het eiland en de omliggende koraalriffen nog altijd in gezonde toestand.
De 10 hoogtepunten op Sulawesi
Dit zijn wat ons betreft de 10 hoogtepunten op Sulawesi. Hoewel we de markt van Tomohan misschien beter een dieptepunt kunnen nomen. De Tana Toraja regio en het duiken in Bunaken vonden wij de toppers van Suawesi. Eerlijkheid gebied mij te zeggen dat we ook gemopperd hebben op de erbarmelijke accommodaties waar wij verbleven. Slechte bedden, onhygiënisch sanitair, het ontbreken van klamboes en airco’s, hebben ons regelmatig belabberde nachten bezorgd. Als je je goed voorbereid op Sulawesi houd je dus rekening met zowel hoogte- als dieptepunten. Dan sta je nooit voor verrassingen.
Meer inspiratie over Indonesië?
- Reisverhaal: Natuur en cultuur op Sulawesi en een stopover in Singapore
- Tips voor het bezoeken van een begrafenis op Sulawesi: Een begrafenis in Tana Toraja bezoeken?
- Nog twee mooie eilanden: Zet Komodo en Flores maar op je bucketlist
- Mytravelsecret heeft interessante tips voor jouw rondreis door Sumatra
- Rani van Young Wild Free maakte een rondreis door Indonesië: reisroute voor 3 maanden
Oooh de dierenmarkt in Tomohon…nog steeds nachtmerries van. Wat een ellende is dat. Zelf heb ik alleen een stukje van het noorden van Sulawesi gezien. Wil graag terug.
Leuk om te lezen, Sulawesi staat zeker op mijn verlanglijstje. Mijn vader en zijn vrouw zijn er ook geweest en waren erg enthousiast. Dank voor deze info. Groetjes, Elisa van flitterfever.com