Reizen in Cambodja: een land van vreugde en verdriet

(REISVERHAAL) De woorden van de gids knijpen mijn keel dicht: “At this tree they smashed the babies till death followed.’ Ik staar met gefronste wenkbrauwen naar de boom voor me en kan het mij nauwelijks voorstellen. Tijdens het reizen in Cambodja komen vreugde en verdriet samen. We reizen drie weken door een land waar het regiem van de Rode Khmer een ongekend trauma heeft veroorzaakt. Naast dit bewustzijn genieten we van de fijne Aziatische atmosfeer, het buitenleven in de zon, de indrukwekkende tempels en de goedlachse bevolking. We starten tijdens de eerste week van onze reis in de hoofdstad Phnom Penh en reizen via Battambang naar Siem Reap.

Phnom Penh

Ronkende motoren en complete verkeerschaos brengen ons in het centrum van Phnom Penh. Ontelbare winkels, straatrestaurantjes, kriskras rijdende scooters en de geur van noedelsoep vertellen ons dat we in Azië zijn. Op de luchthaven van Hongkong vonden we een geluksmuntje, dus wij wanen ons veilig voor de rest van deze reis. De miezerige Hollandse winter ruilen wij met genoegen in voor een heerlijk Cambodjaans zonnetje. We voelen ons meer dood dan levend, dat wel. De jetlag hakt er behoorlijk in.

Vrije vogels

Bij The Barista 240 gaan we lunchen en onderweg ontdekken we dat de straten van Phnom Phen niet zijn ingericht voor voetgangers. De stoepen zijn het domein van verkopers, kappers, etende mensen en geparkeerde scooters. Het lijkt wel Vietnam. Alle beschikbare ruimte wordt zo goed mogelijk benut. Bij de ‘vleesdrogerij’ vliegen mussen verschrikt op als we langs de tafeltjes lopen, waarop netjes gerangschikte stukjes vlees liggen te zonnebaden.

Hier vliegen de vogels vrij. Morgenochtend zullen we op de boulevard langs de Mekong rivier zien hoe tientallen mussen in vogelkooitjes gevangen worden gehouden. ‘One dollar, one bird!’ legt de verkoper uit. Het vrijlaten van een mus brengt geluk. Een verontwaardigde Italiaan laat twee mussen vrij, zich waarschijnlijk niet realiserend dat hij daarmee deze laakbare handel juist stimuleert.

Verborgen werelden

Het Pavilion Hotel is gehuisvest achter een blinde muur in een koloniaal pand met een schaduwrijke binnentuin. Als je vanaf de drukke straat binnenstapt kom je in een andere wereld. Het zwembad is een perfecte plek om tijdsverschillen te overbruggen. Onze bonkende hoofdpijn en zware ogen krijgen verlichting in het verfrissende water, zodat we in de avond weer op pad kunnen.

In Langka Street gaan we bij het Vietnamese restaurant Bun eten. Het is druk en we moeten een uurtje wachten. We maken van de gelegenheid gebruik om de ‘verborgen’ bar achter de Coca-Cola automaat te bezoeken. Ik had er online al over gelezen en toevallig zien we de automaat in een hoek van de straat. De portier trekt aan de hendel en opent zo de deur voor ons. We stappen binnen in een donkere, sfeervolle kroeg met Chesterfield banken en livemuziek. Onderuitgezakt genieten we van een drankje en concluderen dat deze zangeres heel behoorlijk Engels zingt. 

Killing Fields

Tijdens het ontbijt besluiten we om toch met een tour naar de Killing Fields van Choeung Ek en de S-21 gevangenis/Tuol Sleng Genocide Museum te gaan. Je kunt deze plekken op eigen gelegenheid bezoeken, maar de graven liggen buiten de stad, waardoor een excursie nauwelijks duurder is dan een taxi of tuktuk. Vanmiddag is er nog plaats voor ons. Een reis in Cambodja is niet compleet zonder aandacht voor de traumatische geschiedenis van het land.   

Rode Khmer

Tijdens het bewind van de Rode Khmer zijn tussen 1975 en 1978 naar schatting ruim 2 miljoen Cambodjanen op gruwelijke wijze uitgemoord. Dit was ongeveer een kwart van de bevolking. Het doel van dictator Pol Pot was een agrarische samenleving, waarin iedereen als boer op het platteland te werk werd gesteld. Geld en bezit werd afgenomen, kunst en geloof verboden. Intellectuelen waren onnodig en werden vermoord, het dragen van een bril was al voldoende om in een massagraf te belanden.

Choeung Ek

Onder een glooiend graslandschap liggen duizenden mensen begraven. De gids wijst kledingstukken en stukjes bot aan: “They appear after heavy rainfall”. Hij verzoekt ons om niet over de ondiepe graven te lopen.

Iedere dag arriveerden op Choeung Ek trucks met drie tot vierhonderd gevangenen uit de S-21 gevangenis in Phnom Penh. De verzwakte mannen, vrouwen en kinderen moesten zelf het graf graven, waarin ze werden gegooid nadat ze waren doodgeknuppeld met een stok of schep. Bij de babyboom zijn kleurrijke armbandjes opgehangen ter nagedachtenis aan de baby’s die tegen deze boom werden doodgeslagen. Het is moeilijk voor te stellen wat hier in de jaren zeventig is gebeurd. In het herdenkingsgebouw zijn 8.000 schedels opgestapeld. Ze maken de stuitende geschiedenis pijnlijk zichtbaar. Nog maar zo kort geleden zijn op deze plek bijna 20.000 mensen op gruwelijke wijze uitgemoord, zomaar. Om niks.

S-21 gevangenis

De S-21 gevangenis in de hoofdstad is een voormalige school die onder het regiem van Pol Pot tot martelplek werd gedoopt. Onze gids leidt ons langs de ondervragings- en martelkamers en de foto’s die de barbaren van hun slachtoffers lieten maken. Hij vertelt hoe de gevangenen geketend in hun cellen lagen en hun behoeften in een emmertje moesten doen. Als ze dat per ongeluk omstootten, moesten ze hun eigen uitwerpselen oplikken. Marteltechnieken zoals nagels uittrekken, waterboarden en elektrische schokken passeren de revue.

Van de 20.0000 gevangenen hebben 12 personen de S-21 overleefd, 7 volwassenen en 4 kinderen. We maken kennis met een 94-jarige man, die zijn ervaringen heeft opgetekend en nog bijna dagelijks in het museum is om zijn boek te verkopen. Hij blijft voor altijd gevangen, getraumatiseerd voor het leven, net als vele Cambodjanen.  

Het is een dag zonder lach. Een dag waarop droefheid de boventoon voert en ik steeds denk: waarom doen mensen elkaar dit aan? Waarom blijven mensen elkaar dit aandoen? Waarom leren we niet van de geschiedenis?  

Reizen in Cambodja: vervoer

Phnom Penh is niet de mooiste stad, toch is er van alles te zien. Met de Grab-app bestellen we een tuktuk die ons bij het Royal Palace afzet. Ik vind die Grab-app (Aziatische Uber) echt een verademing voor het reizen in de stad. Nooit meer onderhandelen met een tuktuk- of een taxichauffeur, nooit meer het risico om op een verkeerde plek terecht te komen en nooit meer gedoe met wisselgeld. ‘Five stars!’ zeggen de chauffeurs als ze je afzetten, ‘Five stars!’. Die vijf sterren beoordeling is meer dan belangrijk voor ze, in een concurrerende markt van duizenden tuktuk-chauffeurs. Ze verdienen het ook. Het is steeds weer wonderbaarlijk hoe we kalm en beheerst door de verkeerschaos worden geleid.

Royal Palace

Het Royal Palace is deels open voor publiek, deels bewoond door koning Sihamoni. De gebouwen zijn een chique staaltje traditionele Khmer architectuur. We zoeken verkoeling in de schaduw van de overdekte galerij rond het plein en bewonderen de  muurschilderingen. De troonhal en de zilveren pagode vereren we met een kort bezoek. Zodra we een voet buiten het terrein zetten, wordt Eric aangesproken met “Mister. Tuktuk?” Iedere toerist heet in Cambodja mister Tuktuk.

Markten

De Centrale markt is een koepelvormig gebouw in Art Deco stijl, maar de gele betonnen hal kan niet helemaal aan mijn hoge verwachtingen voldoen. We laten ons afzetten voor een van de entrees en verdwijnen in de smalle gangetjes tussen de ontelbare kraampjes. Brommeronderdelen, kleding, naaiateliers, nagelstylistes, horloges, zonnebrillen en vanzelfsprekend ook voedsel. Cambodjanen eten het liefst de hele dag door kleine hapjes, vertelde de gids ons gisteren. Dat verklaart dat je op iedere vierkante meter in Cambodja iets te eten kunt kopen.

Voedselmarkten blijven ons iedere keer weer trekken, hoewel we meestal gruwelend langs de verschillende afdelingen schuifelen. Opgehokte konijnen, naast een eend die met de hand wordt geslacht, een geitenkop met flaporen aan een haak en gefrituurde tarantula’s op een tafeltje. Schelpen die naar je spugen en octopussen krioelend in een waterbak. Het foodcourt van de centrale markt slaan wij over, hoewel sommige dappere toeristen hier wel aanschuiven om lokale lekkernijen uit te proberen. 

Na de Centrale markt proberen we ook de Russische markt aan de andere kant van het centrum. Dit schijnt de toeristische markt te zijn, waar je moet zijn om souvenirs te kopen. Wij zien echter meer overeenkomsten dan verschillen tussen beide markten. Je kunt op beide markten glibberen en glijden over de visafdeling en noedels met kippentenen eten. Wat kan een mens zich nog meer wensen? 

Overnachtingen: hotel Pavilion (3 nachten in Phnom Penh)

Battambang

Om in Battambang te komen hebben we via 12go.asia tickets bij busmaatschappij Vireak gereserveerd. Dat werkt echt geweldig. Het plannen van een reis wordt steeds makkelijker door dit soort websites.

We laten ons afzetten op het busstation, waar we plaatsnemen in de wachtruimte. Het ziet er allemaal keurig uit. Met een luxe minivan worden we binnen 5 uur naar Battambang gebracht. Tijdens de tussenstop helpt het meisje dat naast mij zit bij het bestellen van de lunch. Soep met rijstnoedels en groenten. Ik hou het op de vegetarische optie en het lijkt mij verstandig om de groene – in plaats van de rode – vispasta te kiezen. Eric slaat over, ook de gebakken eitjes bevallen hem niet. De soep is matig van smaak, maar voor 3 dollar mogen we niet klagen.

The system says no

Bij aankomst in het Battambang Resort ontstaat er enige consternatie: “What is your name again, sir? And your reservation-number?” We worden verzocht om plaats te nemen bij het zwembad in de binnentuin voor een welkomstdrankje. Het duurt niet lang voordat de manager komt vertellen dat er een fout is gemaakt in het reserveringssysteem. Vandaag is er plaats voor ons, morgen helaas niet. Hij biedt een ander hotel in de buurt aan, een gratis diner en wel honderd keer zijn excuses.

Zo komt het dat we een kwartiertje later achter in een oude legerjeep naar het Maisons Wat Kor hotel worden gebracht. Dat blijkt alles behalve een straf. We komen terecht in het hotel waar Angelina Jolie in het verleden verbleef. Sinds ze Tomb Raider heeft opgenomen in Siem Reap en de geschiedenis van het land leerde kennen, heeft ze veel voor het land gedaan. Cambodja heeft haar veranderd, zegt ze zelf. We worden vriendelijk ontvangen en duiken meteen het zwembad in, het is immers vakantie.

Mister Heng

Vandaag leveren we ons over aan Mister Heng die ons de hele dag in zijn tuktuk op sleeptouw neemt. Via Visit Battambang hebben we tour 3 geboekt om alle hoogtepunten in de omgeving af te vinken. We starten bij de Ek Phnom tempel, proeven rijstwijn, zien hoe rijstpapier wordt gemaakt en lopen door een fabriek waar vispasta wordt gemaakt. Hij waarschuwt ons vooraf: “It’s a bit smelly.” Het is eerlijk gezegd gruwelijk goor en tegelijk hoogst interessant om te zien hoe ze dat hier allemaal doen. Je moet wel over een sterke maag beschikken. En oppassen dat je niet uitglijdt op de gladde vloer.

We lopen nog even naar de rivier waar twee meiden onze interesse voor het vlees en de ratten die zij verkopen heel leuk vinden. Ze lachen en zwaaien: “Hello, hello!” Voor de foto geven ze Eric het peace-teken en een hartje. Volgens Mister Heng worden de ratten uit de rijstvelden vooral door arme mensen gegeten. ‘Cambodians eat everything,’ licht hij toe. ‘Cow, pig, cat, dog, frog, rat, bat, everything!’ Ondanks dat ik de visfabriek gezien en geroken heb, durf ik het aan om bij de lunch het typisch Cambodjaanse gerecht ‘fish amok’ te nemen. Eric houdt het bij zijn vegetarische nasi. Voor hem liever geen avonturen aan tafel. Hoewel de fish amok, een curry met witvis, prima had gekund.  

Bamboetrein

Na de lunch gaan we met de bamboetrein mee. We hebben nog getwijfeld of we dat moesten doen, vanwege het hoge toeristische gehalte, maar het is superleuk! Het zijn zelfgemaakte karretjes die met een klein motortje over het spoor racen. Het plateau waar we op zitten is van bamboe gemaakt. Met 40 km per uur vliegen we langs de rijstvelden, lotusbloemen en magere witte runderen. Het spoor wordt in twee richtingen gebruikt: bij een tegenligger moet een van de karretjes van het spoor worden getild. Vanzelfsprekend word je aan het eind van de rit opgevangen door verkopers van armbandjes, T-shirts en kleding. Kleine kinderen proberen ons te overtuigen dat de opbrengst wordt gebruikt om naar school te gaan. Niettemin is de lol van het rijden groot.

Killing cave

De lol van de killing cave is een stuk minder. Met 400 killing fields in heel Cambodja kun je  nergens om de geschiedenis van het land heen. In deze diepe grot werden gevangenen door de Rode Khmer naar beneden gegooid. Mister Heng regelt voor ons beide een brommer om achterop naar de top van de heuvel gebracht te worden. Voor zijn tuktuk is dit stuk te steil. Het uitzicht is weids en groen, de grot donker en triest.

Batcave

Als we weer beneden zijn wachten we samen met tientallen (of misschien honderden) andere toeristen op de vleermuizen die bij zonsondergang uit de batcave komen vliegen. Ik vind 1000 riel op de grond! Hoppa, het geluk lacht ons toe.

Iedereen wacht met zijn ogen naar boven gericht op de opening van de grot. Het is magisch! Een lange sliert vleermuizen stroomt naar buiten en danst als sigarettenrook door de lucht. Miljoenen kleine vleermuizen gaan op hun nachtelijke jacht naar insecten om pas in de vroege ochtend terug te keren. De sliert lijkt oneindig. Het kost blijkbaar een uur voordat de vleermuisgrot helemaal is leeggestroomd, maar doordat het donker wordt kunnen wij dat niet zien. Ondertussen voegen wij ons in de stroom van tuktuks terug naar Battambang. Het is weer mooi geweest. 

Overnachtingen: Maisons Wat Kor (2 nachten in Battambang)

Vier het leven!

Morgen vertrekken we met de bus naar Siem Reap. Ik heb de eigenaar van het hotel gevraagd of hij de ontbijttafel wil versieren voor Eric’s verjaardag. Weer een jaar voorbij! Cambodja is een prachtig land om het leven te vieren. Dit soort reizen zijn de slingers in ons leven. De eerste week zit er bijna op, twee volle weken te gaan. We zijn benieuwd naar wat Cambodja nog meer voor ons in petto heeft.

Ps. Ik maak gebruik van affiliate-links. Als je via de links of banners op mijn blog naar bijvoorbeeld booking.com gaat en daarna (via je eigen account) een accommodatie boekt, ontvang ik een kleine commissie. Ik houd daarmee deze site in de lucht, jij betaalt niets extra. Super bedankt voor de support!